Zeldzame zoetwaterkwal gespot in open wateren van Land van Cuijk
LAND VAN CUIJK – In verschillende open wateren binnen de gemeente zijn deze zomer opnieuw zeldzame zoetwaterkwallen waargenomen. Deze kleine, doorschijnende dieren verschijnen alleen als de watertemperatuur langere tijd boven de 20 graden Celsius ligt. Door het aanhoudend warme weer van de afgelopen weken zijn de omstandigheden nu ideaal voor hun verschijning.
Herkomst en verspreiding
De zoetwaterkwal (Craspedacusta sowerbii) komt oorspronkelijk uit China. Het dier werd in Nederland voor het eerst gemeld op 8 juni 1930 bij de Maas in Neer. Onderzoekers gaan ervan uit dat de soort zich wereldwijd heeft verspreid via het transport van waterplanten. Inmiddels is de kwal in alle provincies van Nederland waargenomen, vooral in schoon, stilstaand of langzaam stromend water. In het Land van Cuijk is de kans op een ontmoeting het grootst in Kraaijenbergse plassen die verbonden is met de Maas. Dit is ook terug te zien aan de meldingen die gedaan worden op kwallenradar.
Ongevaarlijk voor zwemmers
Zoetwaterkwallen hebben net als hun zoutwaterverwanten tentakels met netelcellen. Toch hoeven zwemmers zich geen zorgen te maken, zegt Lex van Hees van kwallenradar “Ze kunnen technisch gezien steken, maar hun netelcellen zijn niet sterk genoeg om door menselijke huid te dringen. Hooguit kan iemand lichte jeuk ervaren, maar gevaar voor de gezondheid is er niet”. De kwallen zijn bovendien klein: “inclusief hun hoed bereiken ze maximaal een doorsnede van twee centimeter, waardoor ze vaak onopgemerkt blijven”.
Levenscyclus: van poliep tot kwal
Het grootste deel van hun leven brengen zoetwaterkwallen door als poliepen op de bodem van het water. Deze onopvallende fase kan maanden tot jaren duren. Pas wanneer de watertemperatuur langdurig hoog is, ontwikkelen de poliepen zich tot vrij zwemmende kwallen. Volgens kenners is dit meestal in de zomer en het vroege najaar, vaak in augustus en september. Zodra het water weer afkoelt, verdwijnen de kwallen en blijven alleen de poliepen achter.
Lokale omstandigheden gunstig
In het Land van Cuijk spelen de Maas en haar zijwateren een belangrijke rol bij de verspreiding van de soort. Open wateren die in verbinding staan met de rivier, zoals recreatieplassen en zandwinplassen, bieden de juiste omstandigheden: relatief schoon water, weinig stroming en voldoende zonlicht. Afgesloten meren of vijvers zonder doorstroming zijn zelden leefgebied van de soort.
Niet elk jaar zichtbaar
Hoewel de zoetwaterkwal in Nederland al bijna een eeuw voorkomt, is het dier niet elk jaar te zien. Alleen als meerdere factoren tegelijk kloppen – warm water, weinig stroming en helder water – verschijnen ze aan het oppervlak. Dit verklaart waarom meldingen soms jaren op zich laten wachten. “Het is een kwestie van geduld en de juiste timing,” aldus Lex van Hees.
Waarnemingen en vervolgstappen
Natuurliefhebbers en onderzoekers volgen de ontwikkelingen rond de zoetwaterkwal met belangstelling. Omdat de soort klein en doorzichtig is, wordt zij vaak pas opgemerkt door oplettende zwemmers of sportduikers. Voorlopig lijkt de aanwezigheid in het Land van Cuijk beperkt tot de Kraaijenbergse plassen, maar door de aanhoudende warmte zou het aantal waarnemingen de komende weken zeker toenemen.
