Tentoonstelling brengt gezichten Oekraïense oorlogsslachtoffers en hun offer dicht bij elkaar
VIERLINGSBEEK – Een confrontatie met de gevolgen van oorlog: de gezichten van oorlogsslachtoffers uit het Oekraïense plaatsje Shostka staren je aan tijdens de fototentoonstelling Faces of the Known, die begin oktober gehouden wordt in het Koningskerkje in Vierlingsbeek. De tentoonstelling van fotograaf Alex de Kock brengt 21 gezichten en hun offer dicht bij elkaar: alle foto’s zijn gemaakt van afbeeldingen die naar lokale traditie op de Orthodox Christelijke graven op een begraafplaats in Shostka aangebracht zijn.
Het stadje Shostka ligt in het noordoosten van het land, zo’n vijftig kilometer van de grens met Rusland vandaan. Voor de oorlog telde de plaats 70.000 inwoners, nu zijn het er zo’n 50.000 minder. Ooit was Shostka een halte op de treinverbinding tussen Kyiv en Moskou, maar die verbinding is er niet meer. Vroeger was Shostka het centrum van de productie van fotorolletjes voor de hele Sovjetunie. Nu staat er, ironisch genoeg, nog een munitiefabriek. Voor De Kock gaat de band met Oekraïne en Shostka diep. “Mijn moeder is Oekraïens. In 1961 ben ik er voor het eerste zelf geweest. Ik heb nog familie die in Shostka woont. Hoewel het de laatste jaren door de oorlog moeilijker is geworden, ben ik er ook afgelopen mei nog geweest. Als je in bed ligt, hoor je de raketten overvliegen. Aan het geluid probeer je af te leiden hoe ver weg ze inslaan. Maar er landt ook wel eens iets in Shostka zelf. Dus er is voortdurend stress.”
"Het lijken gewoon portretten"
Daar bezocht hij ook de lokale begraafplaats. “Oekraïense graven zijn bijzonder in dat het traditie is om er een afbeelding van de overledene in te laten etsen. Dat geeft een gezicht aan het graf.” Dat bracht De Kock ook op het idee om de oorlog in Oekraïne op een andere manier dan met bloederige foto’s of heftige reportages tastbaar te maken voor het Nederlandse publiek. “Door de manier waarop ik het presenteer, besef je niet meteen dat je naar een graf aan het kijken bent. Het lijken gewoon portretten. Pas als je goed kijkt en het bijbehorende plaatje met daarop de naam, geboortedatum en overlijdensdatum van de persoon in kwestie ziet, begrijp je dat het mensen van tussen de 21 en de 50 jaar zijn die in de afgelopen jaren gesneuveld zijn. Dan besef je wat er opgeofferd moet worden om in vrijheid te kunnen leven.”
Stichting Shostka
Overigens beperkt de band met het Oekraïense stadje zich voor De Kock zich niet tot familiebezoeken en deze fototentoonstelling. Hij is daarnaast ook voorzitter van de Stichting Shostka. “Wij bieden traumabegeleiding aan voor mensen daar. Tevens helpen we mensen die het niet zelf kunnen betalen aan medicijnen. Zeker aan het begin van de oorlog hebben we ook mensen ondersteund met voedsel. Het gaat de stichting in de kern om het verbeteren van de leefomstandigheden van de meest kwetsbare groepen, waaronder kinderen, ouderen en gehandicapten in Oekraïne, waarbij de focus op de regio rondom Shostka ligt.”
Tentoonstelling in het Koningskerkje
De Kock zelf komt uit Amsterdam, maar verblijft al enkele jaren het grootste deel van het jaar in zijn vakantiewoning Overloon. Zo ontstond de connectie met deze regio en het Koningskerkje in Vierlingsbeek. “Oekraïne is, hoewel niet katholiek, een diep gelovig land. Als je het kerkje binnenkomt, zie je links en rechts van je graven. Al met al is de sfeer van deze locatie erg passend bij de tentoonstelling.” Faces of the Known kan op 3, 4 en 5 oktober tussen 11.00 en 18.00 gratis bezocht worden. De fotograaf zelf is aanwezig om met bezoekers in gesprek te gaan, en op zaterdag 4 oktober tijdens de officiële opening om 14.00 zal de uit Shostka afkomstige psychologe Dr. Lena Chantseva-Kovalenko een kort persoonlijk verhaal vertellen.
